شفقناافغانستان – کتاب «مباحث تئوریک فقهی درباره مسائل مستحدثه» اثر جدید آیت الله العظمی فیاض در کابل از سوی موسسه فرهنگی- خدماتی فانوس و موسسه مقصودی ترجمه، چاپ و منتشر شد.
«محمد جواد برهانی» مترجم کتاب در گفتگو با خبرگزاری شفقنا افغانستان اظهار داشت؛ کتاب «مباحث تئوریک فقهی درباره مسائل مستحدثه» توسط مرکز تحقیقات موسسه فرهنگی- خدماتی فانوس و موسسه مقصودی ترجمه، چاپ و منتشر شده است.
برهانی گفت: پس از اینکه ترجمۀ کتاب‌های «جایگاه زن در نظام سیاسی اسلام»، «الگوی حکومت اسلامی»، «بانک از نگاه اسلام»، «بانکداری از نگاه اسلام» و «اراضی از نگاه فقه اسلامی» که همه از نگاشته‌های ارزشمند حضرت آیت‌الله العظمی فیاض دام‌ظله بوده اند و به صورت مکرر توسط انتشارات بوستان کتاب در قم، موسسۀ فرهنگی خدماتی فانوس، انتشارات مقصودی و راه فردا در کابل، منتشر شده اند، بر آن شدم تا اثر ارزشمند دیگری از آیت الله فیاض را با عنوان «اطروحات فکریه حول المسایل المستحدثه» که به تازگی تالیف، چاپ و منتشرشده، است را به زبان فارسی با نام «مسایل مستحدثه از نگاه فقه اسلامی» برگردان کنم تا این کتاب ارزشمند توسط موسسه فرهنگی- خدماتی فانوس و موسسه مقصودی به نشر رسیده و مورد استفادۀ فارسی‌زبانان نیز قرار گیرد.
دکتر برهانی در ادامه به چکیده ای از مطالبی که در کتاب «مباحث تئوریک فقهی درباره مسائل مستحدثه» آمده است چنین اشاره کرد: در این کتاب، به چهار موضوع مهم شخصیت حقوقی در اسلام، انواع حکومت در کشورهای اسلامی، احکام بانک و موسسه‌های مالی خصوصی و احکام بانک و موسسه‌های مالی در حکومت‌های غیر دینی به گونۀ ابتکاری پرداخته شده است.
افزون بر این چهار مسالۀ مهم، در بخش ضمایم فقهی، به مباحث تبدیل قرض به بیع، ودیعه، وکالت، حل مشکل قرض ربوی، انفال، اراضی، معدن، آب و… پرداخته شده است.
آیت‌الله فیاض، در این اثرش، شخصیت حقوقی را از منظر فقه اسلامی کاویده و معتقد است که شخصیت حقوقی، در برابر شخصیت حقیقی وجود دارد و شخص حقوقی ناآگاه، قابلیت و شایستگی مالک شدن را دارد. شخصیت حقوقی قابلیت اشتغال ذمه را نیز دارد. تفکیک مالکیت و اشتغال ذمه ناممکن است، اما وجود انسان آگاه، به عنوان متولی و سرپرست لازم است تا ایجاب و قبول و دادوستد را انجام دهد. شخصیت حقوقی، در اسلام، مقام نبوت، امامت، حکومت، بانک‌ها، صرافی‌ها، سیادت، عالمان، فقرا، بیوه‌زنان، یتیمان، مسجد، مدرسه، حسینیه، طلاب علوم دینی، حاکم، مرجع و… هستند.
آیت‌الله فیاض در مورد حکومت اسلامی معتقد است که در کشورهای اسلامی دو نوع حکومت قابل‌تصور است:
یک: حکومت دینی: حکومتی که مبنای مشروعیت آن دین است و زمام حکومت به عهدۀ کسی است که شارع به صورت معین و مشخص نصب کرده باشد مانند عصر حضور پیامبر اکرم و امامان معصوم، یا اینکه از سوی شارع به صورت عام و کلی نصب شده باشد مانند مجتهد جامع شرایط و اعلم در عصر غیبت.
دو: حکومت غیر دینی: حکومتی که بر اساس حاکمیت خداوند بنا نشده و در رأس آن‌کسی منصوب از سوی شارع نباشد. آیت‌الله فیاض بر این باور است که در عصر حاضر در کشورهای اسلامی، حکومت دینی که در رأس آن حاکم منصوب از سوی شارع- به نصب خاص یا عام- باشد، وجود ندارد. پیامبر گرامی، در زمان خود حکومت دینی تشکیل داد که بر اساس حاکمیت دین استوار بود و خود حضرت در رأس آن حکومت قرار داشت. پس از پیامبر (ص)، در زمان امامان معصوم و حتی در زمان خلافت امام علی (ع) حکومت دینی با تمام ارکان، بخش‌ها و حوزه‌های آن تشکیل نشد.
وقتی حکومت، دینی باشد، همۀ بخش‌ها و حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، امنیتی، کشاورزی، صنعتی و تسلط بر منابع طبیعی و… شرعی است، به دلیل اینکه حکومت دینی بودن، مشروط به وجود حاکم شرع، در آن حکومت است. ولی شرعی، در همۀ بخش‌ها، مناطق و ولایات، سرپرست و مسولان شرعی نصب می‌کند، به همین دلیل، همۀ تصرفات مسولان حکومت دینی، نافذ و درست است.
روش ترجمه، محتوایی و مطلب به مطلب بوده و از ترجمۀ تحت‌اللفظی به جز در موارد خاص، پرهیز شده است. مترجم، افزون بر ترجمه، کارهای زیر را نیز انجام داده است:
۱. معرفی برخی از منابع و آثاری که به صورت اجمال در کتاب ذکر شده مانند کتاب «المدونه الکبری» مذهب مالکی، کتاب «المقدمات» ابن رشد و…
۲. تکمیل ارجاع آیات، احادیث، نقل‌قول‌ها و اعراب‌گذاری احادیث. در برخی از موارد در متن کتاب آدرس آیات، احادیث و نقل‌قول‌ها نیامده بود و همۀ احادیث بدون اعراب‌گذاری آورده شده بود. مترجم، تلاش کرده ارجاعات را یافته و در پاورقی بیاورد.
۳. عنوان‌بندی بسیاری از مطالب: عنوان موارد بسیاری از بحث‌ها مشخص نبود، مترجم عنوانی را متناسب با متن افزوده یا عنوان ناقص را تکمیل و توضیح داده است. عنوان‌هایی که مترجم افزوده، با نشانۀ ستاره (*) مشخص کرده است.
۴. برخی از اصطلاحات مانند مارکسیسم، کاپیتالیسم، قاعدۀ ضمان ید، بیع سلف و سلم، بیع نسیه، حمل شایع، عقد عهدی، عقد اذنی، اقطاع و… نیاز به توضیح داشت که برای سهولت درک مطلب، در پاورقی توضیح داده شده است.
۵. گاهی برای برخی از عناوین مهم، مقدمه‌ای میان کروشه […] افزوده شده است، مانند مقدمۀ بحث‌های شخصیت حقوقی، آب، اقطاع، حیازت، انفال، معدن و…
۶. توضیح برخی از اصطلاح‌های فقهی یا معنای لغوی برخی واژگان میان دو قلاب در پاورقی و یا در متن کتاب آورده شده است.
۷. کتاب در فضای فرهنگ عراقی و عربی نوشته شده، مترجم گاهی لازم دانتسه برای متناسب‌سازی با فضای فرهنگ فارسی، به ویژه افغانستان و ایران، برخی مثال‌ها را از کشورهای فارسی‌زبان افزوده است، مثلا به جای رودهای دجله، فرات، نیل و… از رودهای آمو، هریرود، کارون، ارس و… استفاده شده است.
۸. در پایان، مترجم، بر خود لازم می‌داند تا از فرزند ارشد مرجع عالیقدر، جناب حجت الاسلام والمسلمین الحاج شیخ محمود، بابت همکاری همه جانبه ایشان در امر ترجمه اثر پیش رو، تقدیر و سپاس‌گذاری کند، همچنین از حجت الاسلام والمسلمین شیخ حسین علی افتخاری از اعضای دفتر حضرت آیت الله العظمی شیخ محمد اسحاق فیاض در قم، جهت بازنگری ترجمه و یادآوری نکات ارزشمند شان و از دوست گرامی‌ام حجت الاسلام والمسلمین شوکت علی محمدی شاری بابت ویراستاری اثر کمال تقدیر و تشکر را دارد.