زندگی انسانی در پرتو ارتباطات، تعاملات اجتماعی و همبستگی اجتماعی میچرخد. ارتباط اجتماعی گاه در فضای واقعی و گاه در فضای مجازی صورت میگیرد. امروزه ارتباطات، در شبکه‌های اجتماعی بیشتر از فضای واقعی و فیزیکی در جهان مطرح شده است که هم آسان است و هم فاصلههای مکانی را تقلیل داده است. ارکان روابط اجتماعی از گذشته بسیار دور چند عنصر بسیار مهم داشته است که عبارتند از: فرستنده پیام، گیرنده پیام، خود پیام، محتوای پیام و ابزار انتقال پیام. در گذشته و اکنون در فضای واقعی دو عنصر از عناصر مهم ارتباطات که عبارتند از: فرستنده و گیرنده پیام خیلی با اهمیت است. شخصیت، جنسیت، پوشش ظاهر، آراستگی، پایگاه اجتماعی، ثروت، تحصیلات و… حتی تُن صدای متکلم و مخاطب نقش بسیار برجسته در ایجاد و تداوم روابط اجتماعی آنها دارند. اما در فضای مجازی مهم پیام و محتوای آن است و دو تای اول میتواند غیر واقعی مطرح گردد.
در اسلام سیاست‌ها و تدابیری برای ارتباط‌های اجتماعی در نظر گرفته شده است که رعایت آنها میتواند هم برای ایجاد و هم برای استحکام روابط اجتماعی کمک کند. این فصل درباره استحکام روابط اجتماعی در گفتار و رفتار امام حسنA در متون تاریخی و روایی بحث می‌کند.
برای اینکه روابط اجتماعی را در جامعه خوب درک کنیم در ابتدا لازم است، تصویری از جامعه مطلوب دینی ارایه دهیم تا با توجه به آن جامعه روابط اجتماعی را مورد بررسی قرار دهیم.
عناصر و ارکان جامعه مطلوب دینی
بحث از جامعه آرمانی قدمت طولانی دارد که به زمان پیامبر گرامی اسلام می رسد. حضرت پیامبر به پیروان خود نوید‌‌یک جامعه آرمانی مهدوی را داده است. البته به صورت پراکنده در عصرهای گوناگون زندگی بشر، سخن از جامعه آرمانی با نام‌های گوناگون به میان آمده است از قبیل مدینه فاضله، ناکجاآباد، شهرخدا، اتوپیا و…
نمی‌توان بحث جامعه مطلوب را بصورت مشخص در سخنان امام حسن مجتبی و سایر امامان و یا پیامبران الهی پیدا کرد. اما با جستجو در آموزه‌های دینی می‌توان تصویری از جامعه مطلوب را به دست آورد. جامعه مطلوب هفت عنصر مهم و برجسته دارد. عنصر اول که دیانت و معنویت باشد از جمله ذاتیات جامعه مطلوب دینی است و عنصر آخر یعنی عزت نتیجه جامعه مطلوب دینی است بنا براین پنج عنصر مهم و مقدمه و موخره هفت عنصر در جامعه مطلوب دینی وجود دارد.
معنویت و دیانت عنصر اول جامعه مطلوب دینی
جامعه‌‌ی از منظر دینی مطلوب و خواستنی است که آن جامعه بر اساس ارزشها و هنجارهای دینی اداره گردد. شهروندان آن جامعه باید پابند باورهای اصیل دینی باشد و جامعه‌‌ی که در آن بی دینی رواج داشته باشد آن جامعه به هیچ وجه خواستنی نیست. بنابراین دیانت جزء از ذاتیات جامعه مطلوب دینی است.
همبستگی اجتماعی عنصر دوم جامعه مطلوب
در جامعه مطلوب بین شهروندان و گروه‌ها و نهادهای مختلف جامعه وابستگی وثیق وجود دارد، جامعه مطلوب دینی مانند‌‌یک جسد است که هر بخش کارکرد خود را دارد و هرگاه برای بخش از آن جامعه درد و مشکل پیش بیاید، سایر بخش‌های جامعه بی تفاوت نبوده و به کمک آن می شتابد. تعاون و همکاری، برآوردن نیاز، احساس مسولیت و… از خصیصه مهم این جامعه به شمار می‌آید. در این جامعه دست شکسته تاوان گردن است. چشم برای درد پیش آمده می گیرید، قلب می سوزد و پا می دود. تا مشکل به وجود آمده حل نگردد هیچ بخش آرام و قرار ندارد.
عدالت عنصر سوم جامعه مطلوب
جامعه مطلوب دینی که‌‌یک رکن مهم شان دیانت است نمی‌تواند بدون عدالت اجتماعی محقق گردد. در این جامعه همه شهروندان بر اساس شایستگی‌های خود در جای مناسب قرار می گیرند. نه تنها شهروندان بلکه همه امور و اشیاء اعم از ساختمانها، خیابان‌ها، کوچه‌ها، فضاهای سبز، درختها، ستون‌های برق، و…همه در جای که شایسته آن است قرار می گیرد و بدین ترتیب‌‌یک تناسب در جامعه به وجود می‌آید که نتیجه آن زیبایی و کمال خواهد بود. بنابراین در جامعه مطلوب بر کسی ستم نمی‌گردد و حق کسی پامال نمی‌شود چون هر شخص متناسب با ظرفیت، توانایی و شایستگی خود جایگاه مناسب خود را اشغال کرده و برای جامعه نقشی را ایفا می‌کند.
اخلاق عنصر چهارم جامعه مطلوب
در جامعه مطلوب یکی از عناصر مهم شان فضایل اخلاقی است. شهروندان این جامعه فضایل و رذایل اخلاقی را خوب شناخته و از رذایل اخلاقی بیزار و برای تحقق فضایل اخلاقی باهم رقابت دارند. شهروندان این جامعه با همدیگر مهربان اند و با اخلاق نیک با همدیگر رفتار می‌کنند. در این جامعه خدمت به همدیگر، مهربانی کردن، ایثارگری، دل کسی را شاد کردن، نیازکسی را برآوردن‌‌یک ارزش به شمار می‌آید و برای آن مسابقه گذاشته می‌شود.
علم و دانش عنصر پنجم جامعه مطلوب
یکی از عناصر مهم جامعه مطلوب آگاهی و دانایی است. در جامعه مطلوب، دانش سخن اول را می زند. شهروندان جامعه مذکور به خوبی درک می‌کنند که ریشه‌‌ی همه ناهنجاری‌ها، کجروی‌ها و عقب ماندگی‌ها نادانی است، لذا شهروند جامعه مطلوب برای پیشرفت جامعه اش شب و روزش مصروف علم آموزی خواهد بود. شهروند جامعه مطلوب تلاش می‌کند تا از همه قوانین دینی و شهروندی اش آگاه گردد تا تخلفی از وی سر نزند و برای پیش رفت جامعه اش کار شایسته انجام دهد.
امنیت و آسایش عنصر ششم جامعه مطلوب
در جامعه مطلوب، آرامش روانی و امنیت اجتماعی شهروندان بسیار مهم است. شهروندان جامعه مطلوب ازامنیت و آسایش شایسته‌‌ی برخوردار است لذا تلاش می‌کند با تهدید، ارعاب، ترور، سرقت، فریب و… شهروندان را آزرده خاطر نسازد. شهروندان جامعه مطلوب چون پابند دین و اخلاق دینی است و مجهز با نظارت درونی است لذا جلو بسیاری از ناامنی‌ها گرفته می‌شود.
رفاه اقتصادی عنصر هفتم جامعه مطلوب
در جامعه مطلوب همه افراد جامعه دارای شغل مناسب و آبرومندانه است و بی کاری در این جامعه عیب شمرده می‌شود و کار صادقانه و مولد و مجاز جهاد در راه خدا به حساب می‌آید. مردم در آسایش زندگی می‌کند و حداقل معیشت برای همه امکان میسور است. امنیت شغلی هم در جامعه وجود دارد. سرآمد کار مفید در جامعه خیلی بالا است.
عزت نفس عنصر هشتم جامعه مطلوب
در جامعه مطلوب هم در سطح فردی و هم در سطح کلان اجتماعی و بین المللی شهروندان جامعه مقتدر و عزیز است. شهروندان این جامعه احساس عزت مندی می‌کند. در این جامعه چون همه شهروندان مطابق قوانین دینی رفتار می‌کند لذا به کسی توهین نمی‌شود. از آنجا که همه شهروندان از رفاه مناسب اقتصادی بهره مند است و اخلاق اجتماعی هم خوب رعایت می‌شود لذا احساس عزت مندی در جامعه خیلی زیاد است. تکدی گری در چنین جامعه بسیار مذموم است و وجود ندارد. بنابراین عزت مندی نتیجه هفت عنصر جامعه مطلوب است که طبق سنت الهی و وعده قرآنی به جامعه‌‌ی داده می‌شود که عناصر هفت گانه در آن وجود داشته باشد.