خدمات اجتماعی
بعد از عصر شکار و گردآوری خوراک وقتی خانواده شکل گرفت تحولی بزرگی در جامعه بشری رخ داد. خانواده به مفهوم گسترده، جایگاه ویژه ای داشت و بسیاری از مسائل و مشکلات در درون آن حل می شد. حمایت و احترام سالمندان یک امر بدیهی بوده و فرد نسبت به آینده خانواده اش زیاد نگران نبود زیرا یقین داشت که در صورت فوت او، فرزندانش مورد حمایت دیگران قرار خواهند گرفت. این شبکه حمایتی متقابل به او و اعضاء خانواده اش، نوعی تأمین اجتماعی اولیه را هدیه می کرد که رفع کننده نگرانی ها و اضطراب های او بود.
علاوه بر نهاد خانواده افراد نیکوکار از طریق نهادهای مذهبی نظیر، آتشکده ها، معابد، کلیساها و بالاخره، مساجد به اشکال مختلف و به صورت داوطلبانه و پراکنده، ابعادی از خدمات اجتماعی را ارائه و حمایت از محرومان و مستمندان و نگهداری از ایتام و در راه ماندگان و نظایر آنها را عهده دار بوده اند. در جوامع سنتی، خدمات اجتماعی، جنبه همگانی و سازمان نیافته داشت و افراد جامعه در تبعیت از سرشت انسانی خود، عامل به خدمات اجتماعی داوطلبانه بودند و بر اساس تلقی و احساس خود، نیاز مطرح شده را مرتفع می ساختند.
به تدریج با ایجاد و گسترش حکومت ها، ابعادی از خدمات اجتماعی مورد توجه و عمل بعضی از حکمرانان قرار گرفت.
مفهوم نوین خدمات اجتماعی
با ورود ماشین به زندگی بشر، بسیاری از اصطلاحات قدیمی، مفاهیم ابتدائی خود را از دست دادند و همگام با دگرگونی در شیوه های زندگی اجتماعی، متحول شدند و مفهوم جدید پیدا کردند.
به طور کلی «خدمات اجتماعی» در جهان امروز دارای دو مفهوم «عام» و «خاص» است. مفهوم «عام» خدمات اجتماعی، گاهاً به جای مفاهیم «خدمات عمومی» و یا «امور اجتماعی» به کار می رود. «خدمات اجتماعی» به مفهوم «عام» در قوانین اساسی کشورهای مختلف جایگاه خاصی دارد/
بنابراین «خدمات اجتماعی» به مفهوم «عام» آن عبارت از ارائه هرگونه خدمت مادی و معنوی به اقشار مختلف جامعه در جهت تأمین نیازهای مشترک و عمومی آنهاست. مفهوم «خاص» خدمات اجتماعی در رابطه با «گروه های خاص» اجتماعی معنی پیدا می کند. منظور از «گروه های خاص» اجتماعی عبارت از اقشاری از جامعه هستند که به علل مختلف جسمانی، روانی، شخصیتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی علاوه بر نیازهای مشترک با همه مردم، نیازهای ویژه ای دارند که ممکن است این نیازمندی کوتاه مدت، میان دو و یا دائمی باشد. در رابطه با گروه های خاص اجتماعی می توان از اقشار زیر نام برد:
-جانبازان و فرزندان شاهد و…
-ایتام و خانواده های بی سرپرست- سالمندان تنها
-خانواده های مستمند و کم درآمد
-معلولین جسمی، معلولین روانی، عقب افتادگان ذهنی
-معلولین اجتماعی (زنان ویژه، معتادین، بزهکاران، متکدّیان و…)
-در راه ماندگان و ورشکستگان
-پناهندگان و آوارگان
-مصیبت زدگان و آسیب دیدگان از حوادث و سوانح