قاعده طلائي اخلاق(آنگونه كه دوست می‌داري ديگران با تو رفتار نمايد همانگونه با آنها رفتار نما)
هدف: در اين مقاله بنا است اشخص به اين نکته توجه کند که خود را جاي ديگران قرار داده و رفتارهاي خود را ارزيابي کند.
اهميت قاعده طلائی
در کتابهاي اخلاقي از اين اصل به اصل و قاعده طلايي نام برده است که در هر زمان و مکاني کاربرد دارد و اساس اخلاق را تشکيل می‌دهد.
بيان قاعده طلائي
قاعده طلايي اخلاق داراي دو بخش مثبت و منفي است. بخش مثبت قاعده طلائي اين گونه بيان می‌شود:
يک شخص بايد به گونه با ديگران رفتار کند که دوست دارد ديگران با او آن گونه رفتار نمايد. بخش منفي قاعده اينگونه بيان شده است: يک شخص نبايد با ديگران به گونه رفتار کند که خودش دوست ندارد با وي آن گونه رفتار شود.
قاعده طلائي در اخلاق
پيامبر اسلام فرمود: در ارتباط هاي خود مواظب باشيم تا آنچه را براى خود مى پسنديم، براى ديگران هم همان را بپسنديم و آنچه براى خود نمى پسنديم براى ديگران هم آن را نپسنديم.(ما كرهته لنفسك فاكرهه لغيرك و ما احببته لنفسك فاحبه لاخيك،نهج الفصاحه،2700)
اين بسيار معياري خوبي است كه در رفتار و روابط اجتماعي، ما از آن بهره بگيريم و خود را معيار رفتار خود با ديگران قرار دهيم. سعدي شعر بسيار زيبايي در اين مورد دارد و می‌فرمايد:
هر بد كه به خود نمي پسندي با كس مكن اي برادر من
گرمادر خويش دوست داري دشنام مده به مادر من
يعني در گفتار و عمل، خود را معيار قرار بده اگر دوست نداري كه كسي به مذهب، دين و مقدسات شما اهانت نمايد و يا به مادر و ساير وابستگان شما توهين نمايد، راهش اين است كه شما هم به مقدسات ديگران در روابط اجتماعي احترام بگذاريد.
قاعده طلائي در قرآن
در آيه 108 سوره انعام خداوند به اين حقيقت اشاره نموده خطاب به مومنان می‌فرمايد: شما مومنان دشنام به آنان كه غير خدا را می‌خوانند مدهيد تا مبادا آنها نيز از روي دشمني و جهالت خدا را دشنام دهند.
اين آيه يكي از ادبهاي ديني را خاطر نشان می‌سازد كه با رعايت آن احترام مقدسات جامعه ديني محفوظ مانده و دستخوش اهانت و ناسزا و يا سخريه نمي شود، چون اين مسأله يكي از غريزه هاي انساني است كه از حريم مقدسات خود دفاع نموده با كساني كه به حريم مقدساتش تجاور كنند به مقابله بر خيزد و چه بسا شدت خشم او را به فحش و ناسزاي به مقدسات آنان وادار سازد… در اين آيه به مومنان دستور داده شده است كه به خدايان مشركين ناسزا نگويند، چون اگر ناسزا بگويند و آنان هم در مقام معارضه به مثل به ساحت قدس ربوبي توهين كنند در حقيقت خود مومنان باعث هتك حرمت و جسارت به مقام كبريايي خدواند شده اند(ترجمه الميزان ج7 ص434 ذيل آيه 108 انعام)
از آيه فوق می‌توان براي جوامعي بهره جست كه مذاهب و اقوام گوناگون در آن زندگي می‌كنند پس چه خوب است كه مسلمانان همان گونه كه به مقدسات مشركان احترام می‌گذارند به مقدسات همديگر نيز احترام بگذارند و زندگي مسالمت آميزي را داشته باشند.
هرچه آن برتن تو زهر بود بر تن مردمان مدار تو نوش
مصاديق قاعده طلائي در سخنان امام علي
امام علي در وصيت به فرزندش امام حسن اول قاعده کلي بالا را بيان کرده، بعد مصاديق آن را بيان می‌کند و می‌فرمايد:
1. به ديگران ستم روا مدار همانگونه كه دوست نداري كسي بتو ستم نمايد،
2. با ديگران به خوبي رفتار نما همانگونه كه دوست داري ديگران با تو به خوبي رفتار نمايد
3. به ديگران نيكى كن، همانگونه كه خواهى كه به تو نيكى كنند.
4. آنچه از ديگران زشت مى دارى از خود نيز زشت بدار.
5. آنچه از مردم به تو مى رسد و خشنودت مى سازد، سزاوار است كه از تو نيز به مردم همان رسد. يَا بُنَيَّ، اجْعَلْ نَفْسَكَ مِيزَانا فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غَيْرِكَ، فَاءَحْبِبْ لِغَيْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ، وَاكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لَهَا، وَ لاَ تَظْلِمْ كَمَا لاَ تُحِبُّ اءَنْ تُظْلَمَ، وَ اءَحْسِنْ كَمَا تُحِبُّ اءَنْ يُحْسَنَ إِلَيْكَ، وَاسْتَقْبِحْ مِنْ نَفْسِكَ مَا تَسْتَقْبِحُ مِنْ غَيْرِكَ، وَارْضَ مِنَ النَّاسِ بِمَا تَرْضَاهُ لَهُمْ مِنْ نَفْسِكَ (نهج البلاغه نامه/31)
6. اگر ما دوست نداريم ديگران به ما بي اعتنايي نمايند تلا ش نماييم خود به كسي بي اعتنايي نكنيم
7. اگر دوست نداريم كسي سخن ما را قطع نمايد خود از اين كار اجتناب ورزيم.
8. همانگونه كه ما دوست نداريم ديگران ما را مسخره، توهين، تحقير، و… نمايد، خود ما نيز بايد از اين امور پرهيز نمايم.
سوالات
1. اهميت قاعده طلائي را که در اينجا بيان شده است چيست؟
2. مصاديقي از اين قاعده را بيان کنيد
3. از آيه قرآني چه چيزي را می‌توان استفاده کرد؟